Vakantie Malta
De Republiek Malta wordt gevormd door een vijftal eilanden waarvan er drie bewoond zijn: het hoofdeiland Malta, het veel kleinere Gozo, en het er tussen gelegen rotseilandje Comino. Cominotto en Filfla zijn twee onbewoonde vogeleilandjes. De Maltezer Archipel die een totale oppervlakte beslaat van 316 km², ligt hemelsbreed ca. 92 km ten zuiden van Sicilië. Daarvan wordt de eilandengroep gescheiden door het Kanaal van Malta. Naar het westen toe liggen enkele onbewoonde Italiaanse eilandjes; verder vindt u ten westen de kust van Tunesië en in het zuiden ligt Libië.
Het hoofdeiland Malta beslaat bijna 80% van de totale oppervlakte van de archipel. De naam is afgeleid van het Fenicische 'malet' dat toevluchtsoord betekende en refereerde aan de vele getijloze vluchthavens van het eiland.
Geschiedenis
In de prehistorie werd Malta al bewoond door volkeren, waarschijnlijk afkomstig van Sicilië. Veel volkeren probeerden het eiland te veroveren, maar dit is nooit echt gelukt. Wel diende het als tussenstation om vanuit Europa naar Afrika te komen en andersom.
Zo waren de Arabieren, Normandiërs, Spanjaarden, de ridders van St. John, Fransen, Britten en nog vele anderen op het eiland en lieten allen hun sporen na. Deze sporen zijn vandaag de dag nog steeds terug te vinden in de levenswijze van de Maltesers, in de taal en de gerechten op de kaart van een restaurant.
Klimaat
Het mediterrane klimaat kenmerkt zich door warme droge zomers en gematigde vochtige winters. De zomers duren er van mei tot in oktober met een gemiddelde temperatuur van ca. 27°C.
Het warmst zijn de maanden juni, juli en augustus; de temperatuur kan dan tot ver boven de 30°C oplopen en het aantal uren zon per dag is dan meer dan 12. De sirocco kan de temperatuur nog verder doen stijgen, vooral in september en oktober. November is ook nog uiterst aangenaam met gemiddelde waarden van 18 tot 22°C. De regenkansen nemen dan echter aanzienlijk toe.
De maanden waarin de meeste regen valt zijn oktober, december, januari en februari. De totale jaarlijkse hoeveelheid neerslag is relatief gering: ca. 500 mm. Soms lijkt het echter of die hoeveelheid in één keer naar beneden komt!
De temperatuur van het zeewater loopt vanaf april met ca. 16°C snel op tot 25°C Celsius in augustus. Pas laat in december daalt de zeewatertemperatuur weer onder de 16°C
Flora en Fauna
Een blik op het dorre landschap laat weinig hoop op een weelderige vegetatie achter de volgende heuvel. Als men al op enige flora van formaat stuit, betreft het doorgaans gecultiveerd groen in de vorm van palmen, oleanders en mimosa, waarmee de projectontwikkelaars de tuinen van hun betonnen creaties tot een schaduw van het hof van Eden hebben gemaakt. Ook in en rondom de hoofdstad Valletta is het lommerrijke groen voor het grootste deel in de hoogtijdagen van de ridders aangeplant. Ware oases in het kale Maltezer landschap vormen de tuinen van San Anton Palace, de Buskett Gardens (een van de grootste openbare parken op Malta in de buurt van de middeleeuwse hoofdstad Mdina).
De fauna van Malta vindt men op wat onschuldig uitziende slangen, hagedissen en Noord Europese trekvogels als ooievaars, zwaluwen en spreeuwen na, niet op het land, maar onder water. De archipel ligt in het minst vervuilde deel van de Middellandse Zee. Daardoor treft men hier vissoorten aan die elders allang verdwenen zijn,
Een vogeleiland bij uitstek is Filfla dat ca. 6 kilometer voor de zuidkust van het hoofdeiland Malta. De Engelsen hebben de uit zee oprijzende rots lang als oefendoel gebruikt voor de Royal Airforce. Maar tegenwoordig broedt de stormvogel of 'Kangu ta' Filfla' er weer.
Karakteristiek voor Malta is de Maltezer hond die ook wel Maltezer leeuwtje wordt genoemd. Het is een langharig dwergras afgeleid van de keeshond. Het feit dat de invoer van honden op de eilanden sinds lang streng verboden is, heeft er voor gezorgd dat dit ras betrekkelijk zuiver is gebleven. Het moet al ten minste 2800 jaar oud zijn, want dezelfde honden staan afgebeeld op vazen uit de tijd van de Antieken.
Politiek/Economie
Malta is een jonge republiek. Op 13 december 1974 scheepte de Engelse gouverneur-generaal zich in en werd de archipel overeenkomstig de grondwet van 1964 uitgeroepen tot republiek na 260 jaar de Britse vlag te hebben gediend. Malta maakt sindsdien deel uit van de Commonwealth (Britse Gemenebest), maar is militair neutraal, de laatste Britse troepen vertrokken in maart 1979.
De wetgevende bevoegdheid is in handen van het parlement dat uit één kamer bestaat. De 69 parlementariërs worden na algemene verkiezingen, waaraan iedere burger vanaf 18 jaar mee kan doen, voor een zittingsperiode van vijf jaar gekozen. Sinds de grondwetswijziging van 1987 vindt de verdeling van de parlementszetels niet meer volledig naar evenredigheid plaats. De partij die 50% van de totaal uitgebrachte stemmen vergaart is automatisch verzekerd van een meerderheid in het parlement. Een wat verwrongen constructie die echter noodzakelijk is om staking van stemmen te voorkomen: De twee grootste politieke partijen kunnen namelijk rekenen op een vrijwel gelijke aanhang. De programma's liggen echter zo ver uiteen, dat samenwerking is uitgesloten.
De belangrijkste partijen in het parlement zijn de regerende Nationalistische Partij en de Labour-partij die in de oppositie is. Staatshoofd is sinds de laatste verkiezingen van 4 april 1999 Guido de Marco.
Malta heeft een ongunstige handelsbalans: er wordt aanzienlijk meer ingevoerd dan geëxporteerd. Engeland heeft als belangrijkste handelspartner sinds kort plaats moeten maken voor West-Duitsland waar 40% van de export naar toe gaat. Bijna 70% van de totale export gaat naar landen binnen de EG. Belangrijkste exportproducten zijn: textiel, lichte industrieproducten en landbouwproducten.
De belangrijkste industrietak is de scheepsnieuwbouw en -reparatie. Ruim 28 procent van de werkende bevolking verdient daarin een boterham. Tot voor kort was de tweede steunpilaar onder het BNP de textiel- en schoenindustrie. Maar de lichte industrie (elektronica, auto-onderdelen, hoogwaardige plastics, medische apparatuur, kleding, voedingsmiddelen) is door de vestiging van buitenlandse bedrijven sterk gegroeid en vormt thans de belangrijkste bron van inkomsten.
Ongeveer 45% van de archipel is gecultiveerd waarvan een deel in terrasbouw. De meeste kavels zijn klein en van oudsher met stenen muren afgebakend om erosie tegen te gaan. De grond is betrekkelijk arm, maar intensieve bemesting en het vaak ook opnieuw opbrengen van grond levert in sommige gevallen drie maal per jaar een oogst op. Omdat slechts een klein deel van de beschikbare landbouwgrond bevloeid kan worden, is het teeltplan nogal eenzijdig – 's zomers liggen de hooggelegen kavels vrijwel braak en wordt alleen in de dalen nog geteeld. De belangrijkste producten die de landbouw op Malta voortbrengt zijn aardappelen, uien, tabak, tomaten en bloemen. Daarnaast ook citrusvruchten en aardbeien. Mede door deze beperking neemt de kastuinbouw en daarmee de productdiversiteit toe. Toenemende mechanisatie die gezien de verkaveling overigens betrekkelijk bescheiden is, heeft de afgelopen decennia het aantal boeren teruggedrongen. Minder dan 10% van de beroepsbevolking is nog geheel of gedeeltelijk in de landbouwwerkzaam.
De visserij speelt economisch een volstrekt ondergeschikte rol. De vloot is klein en bestaat hoofdzakelijk uit de traditionele, bontgekleurde kannizati met eenvoudige drijfnetten plus een handvol treilers. Wat er in de kustwateren wordt gevangen is niet voldoende voor de binnenlandse markt. Belangrijke vissoorten die worden aangeland zijn de zwaardvis en de goudmakreel.
Cultuur
De overgrote meerderheid van de bevolking (ruim 96%) wordt etnisch als Maltees beschouwt, ca. 2% van de bevolking is Brits. 92% van de eilandbewoners is belijdend lid van de Rooms-Katholieke Kerk. De Maltezer kerkprovincie omvat één aartsbisschop en één diocees. De Anglicaanse Kerk (Church of England) verenigt samen met de Church of Scotland en de Grieks Orthodoxe Kerk het verbrokkelde restant van de kudde.
Het is zeker de moeite waard ter plaatse te informeren naar lokale festiviteiten. Ieder dorp en iedere stad heeft zijn eigen feestdagen. Daarop wordt de geboorte of sterfdag van de plaatselijke patroonheilige gevierd, een dag die 'triduum' wordt genoemd. Juist deze kleinschalige, lokale evenementen geven een goed beeld van de Maltezer cultuur. De festivals vinden doorgaans in de maand juli plaats en duren een hele week. Afsluiting vindt altijd plaats op een zondag, waarbij een levensgroot beeld van de beschermheilige in processie wordt omgedragen.
In de lokale pers (The Times of The Sunday Times) vindt u de meeste van deze lokale evenementen vermeld. Beide kranten hebben ook een culturele agenda.
Het feest van de heilige Petrus en Paulus op 28 en 29 juni is het belangrijkste feest van Malta en wordt op tal van plaatsen gevierd. Centrum van de festiviteiten is echter Buskett Gardens.
1 januari: Nieuwjaarsdag
10 februari: St. Paul’s schipbreuk
19 maart: St. Josef’s dag
31 maart: Bevrijdingsdag
maart/april: Goede vrijdag
1 mei: Dag van de Arbeid
7 juni: “Sete Giugno”
29 juni: St. Peter en St. Paul’s Feest
15 augustus: Maria Hemelvaart
8 september: “Our Lady of Victories”
21 september: Onafhankelijksdag
8 december: Maria Ontvangenis
13 december: Dag van de Republiek
25 december: Kerstmis
Bevolking
Malta telt ruim 345.000 inwoners en behoort daarmee tot de dichtstbevolkte landen ter wereld. Het kent een licht vrouwenoverschot, vooral op Gozo. In 1984 was de totale populatie nog ca. 365.000. De bevolking veroudert echter en neemt af, mede door emigratie. Om dat probleem het hoofd te bieden is een speciaal ministerie voor ouderen ingesteld, de 'Ministry for the Elderly'. Veel jongeren verlaten de overbevolkte archipel om elders hun geluk te beproeven. De grootste emigratiegolf vond plaats tussen 1948 en 1979 toen meer dan éénderde van de bevolking de archipel verliet. Het toenemen van de werkgelegenheid in de toeristenindustrie heeft tot nu toe niet geleid tot een ombuiging van deze trend al is de curve wel afgezwakt en zijn enkele tienduizenden voormalige emigranten weer teruggekeerd. Door de aderen van de eilandbewoners vloeit Italiaans, Engels en Arabisch bloed.
De officiële talen zijn Maltees en Engels. Maltees is een van oorsprong Semitische taal, in Latijns geschreven. Door de eeuwen heen zijn er veel woorden uit het Engels, Italiaans en Frans overgenomen. Behalve Engelstalige kranten en tijdschriften verschijnen er ook kranten en weekbladen in het Maltees.
Tijdsverschil
Malta en Gozo hebben geen tijdsverschil vergeleken met Nederland. De zomertijd en wintertijd lopen ook gelijk aan die in Nederland.
Beziensvaardigheden
Valletta
De hoofdstad Valletta en de steden rondom Grand Harbour en Marsamxett Harbour vormen samen Malta's Randstad, bijna tweederde van de bevolking van de archipel is in enkele tientallen stadjes op het noordelijke deel van het hoofdeiland geconcentreerd. Ze gaan geruisloos in elkaar over en vormen zo een indrukwekkende agglomeratie.
Een typisch Maltezer stad is Valletta niet. Als zoiets al zou bestaan. Daarvoor zijn bij het ontwerpen en de bouw teveel Italianen en Fransen betrokken geweest en leunt de monumentale architectuur te nadrukkelijk op de ideeën van één enkele man, de 16e-eeuwse autochtoon Gerolamo Cassar, die bovendien sterk dreef op Italiaanse invloeden. Nergens ook op het eiland vindt men een stad die zich zo trouwhartig langs de architectonische lijnen van de renaissance heeft ontwikkeld.
Ook met zijn blokvormig stratenpatroon neemt de hoofdstad een unieke positie in. Hoewel de ridders hoofdzakelijk uit defensief oogpunt voor een dergelijk stratenplan kozen, is dat idee in latere eeuwen elders vooral om esthetische reden toegepast. Halverwege de 18e eeuw heeft men bij voorbeeld in Portugal in diverse steden dergelijke stratenplannen getekend (o.a. Lissabon en Vila Real de Santo António), evenals bij de 19e-eeuwse stadsuitbreiding van Barcelona. Daar heeft men echter de kans aangegrepen om het dambord te larderen met nieuwe, en voorlopig nog unieke architectonische creaties, zoals het Casa Milà van Gaudi. Dergelijke avantgardistische concepten treft men in de Maltezer hoofdstad in het geheel niet aan. Op het Royal Opera House na is alles na de Tweede Wereldoorlog min of meer in oude stijl hersteld of herbouwd. De hoge, smalle straten met hun dichte, vaak fraai bewerkte balkons bepalen evenals in de voorafgaande eeuwen het straatbeeld. Speelse, moderne architectuur treft men er niet aan.
Wat Valletta wel met alle andere stadjes op Malta gemeen heeft, is het warme, okerkleurige, soms naar grijs- of roodbruin neigende verweerde kalksteen waaruit alles is opgetrokken. Het rechthoekige stratenpatroon, dat vanaf het hooggelegen centrum via straten en trapstraten naar de bastions afloopt, levert een uniek effect op. Vanuit welke straat men ook kijkt, vrijwel steeds kijkt men uit op de haven en weet men zich door water omringd.
Achter de bastions die de stad aan de landzijde afgrendelen, lopen drie hoofdstraten naar de noordpunt van het eiland waarop St. Elmo ligt. De belangrijkste is Republic Street die de stad door midden deelt. In de 16e eeuw heette de straat Strada San Giorgio, een naam die onder Engels bestuur passend veranderde in Kingsway. De twee grote straten die daaraan aan weerszijden parallel lopen zijn Merchants Street, het vroegere Strade Merchanti en Old Bakery Street, de voormalige Strada Forni.
De zuidkust en het hoogland
Vanuit de noordelijke centra naar de zuidkust van Malta is hemelsbreed nog geen 15 kilometer. Het verstedelijkte noorden met het waterhoofd Valletta zet zich voorbij Qormi niet voort. Het gaat over in een dunbevolkt hoogland met traditionele, in een kwadrant gebouwde farms met een binnenplaats als een moederschoot. Tegen de lage heuvels liggen terrassen die moeizaam worden bewerkt. Op deze hoogte ligt alles er zomers verlaten en verdort bij. Pas in de winter en het vroege voorjaar wanneer de meeste regen valt, zijn de boeren op het land te vinden. Veel oude boerderijen zijn door buitenlanders opgekocht en smakeloos gemoderniseerd, ze vormen stenen stoorzenders in een oeroud en harmonieus landschap.
Het hoogland stopt abrupt in het zuiden, hoog boven de groene deining van de Middellandse Zee. De zuidelijke rotskust biedt op enkele plaatsen na, zoals bij de Blue Grotto, niet of nauwelijks mogelijkheden voor watersport of ander vertier. Stranden zijn er niet en slechts op enkele plaatsen kan men met veel moeite afdalen naar zee. De grootste aantrekkingskracht schuilt in de ongereptheid van het sterk geërodeerde landschap, zijn weidsheid en het zachtmoedige karakter van de globigerine kalkrotsen waar doorheen veel hardere aders lopen van koraalsteen.
Fascinerend is ook de 'stille stad' Mdina. Aanpalend ligt Rabat, hoofdstad in de tijd van de Antieken. U kunt er de vermaarde catacomben en het Romeins Museum bezoeken. Bij een tocht door dit door de zon geteisterde land met zijn wit uitgeslagen rotsbodem, stuit u tussen Rabat en de kust op een groene oase: Buskett Gardens.
Marsaskala Bay, St. Thomas Bay en Marsaxlokk Bay
De contouren van de oostkust van Malta zijn grillig. Het gebied doet nog het meeste denken aan een Noorse fjordenkust: ongerept landschap, diep het land instekende baaien, steile rotsen waarop het heldere, blauwgroene water in een waaier van wit schuim stukslaat. Dit kustgebied telt verschillende baaien. De drie belangrijkste zijn de Marsaskala Bay, St. Thomas Bay en Marsaxlokk Bay. Deze laatste is de grootste en wordt in het noorden beschermd door het Delimare Schiereiland dat vooral vanaf het Delimara Lighthouse een bijzonder mooi uitzicht biedt. Benghisa Point sluit de Marsaxlokk Bay in het zuiden af.
In deze enorme natuurlijke vluchthaven hebben waarschijnlijk ook de eerste bewoners hun toevlucht gezocht en zijn er aan land gegaan, niet ver van hier het binnenland in ligt G˜ar-Dalam, de 'Grot der Duisternis', bakermat van de Maltezer beschaving. Op het Delimara Schiereiland bevindt zich een neolitische ruïne, in Tas-Sil. Deze wordt toegeschreven aan de Feniciërs. Ook de Romeinen hebben langs de baai, even buiten Borg in-Nadur, een nederzetting gehad.
De hele kuststrook wordt bijeengehouden door een netwerk van smalle, stille en vaak slecht onderhouden asfaltwegen. Ze lenen zich echter bij uitstek voor het maken van dagtochten. De belangrijkste plaatsen waar onder de meeste havenstadjes zijn vanuit Valletta en de noordelijke toeristenplaatsen over goede doorgaande wegen bereikbaar, ook per openbaar vervoer. De beste zwem- en watersportmogelijkheden vindt u langs St. Thomas Bay en Pretty Bay (zandstrand), terecht populair is Peter's Pool gelegen aan de zeezijde van het schiereiland Delimare dat Marsaxlokk Bay in het oosten afsluit.
Gozo
Gozo (of G’awdex zoals de Gozitanen zeggen) is met een oppervlakte van 42 km² in grootte het tweede eiland van de Maltezer Archipel. Op het eerste gezicht lijkt het landschappelijk en cultureel een simpele voortzetting van het hoofdeiland Malta. Niet meer dan een stukje van dezelfde legpuzzel, een klein half uur varen vanuit Cirkewwa in noordelijke richting. De verschillen tussen de beide eilanden zijn echter groot. Wat direct opvalt is de kleur van het eiland. Naarmate de oversteek van de 6,5 km brede Camino-kanaal vordert met een van de ooit in Nederland gebouwde veerboten, transformeert het afstandelijke grijs-gele silhouet in een aanlokkelijk groen. Dicht onder de kust zijn goed de tegen de heuvels aangelegde terrassen te onderscheiden waarop elk jaar weer de oogst wordt bevochten. Van de weinige vruchtbare aarde lijkt elke vierkante meter dankbaar te worden benut. Ondanks de primitieve middelen waarmee dat gebeurt en waarbij hak en ezelskar de hoofdrol spelen, geldt Gozo voor de Maltezen als de 'groentetuin' en 'boomgaard' van de archipel. Er kan op het eiland meermalen per jaar worden geoogst doordat de natuurlijke waterbekkens beter zijn dan op Malta waar de boeren voortdurend kampen met een tekort aan zoet water. Gozo is ook het eiland van de gbejniet, de befaamde Maltezer geitekaas.
Om strategische redenen zijn in het verleden de dorpen op Gozo gebouwd op de vlakke toppen van de lage heuvels. Ze kleuren al naar gelang de stand van de zon van honinggeel tot amandelbruin. De flauwe wind over het eiland voert op het heetst van de dag geen enkel geluid aan. De kustlijn is steiler en ruiger dan van het moedereiland met op slechts enkele plaatsen, zoals bij Marsalforn, Ramla Bay en Xlendi Bay, stranden.
Het centrum daarvoor op het eiland is Sannat, dat aan de zuidkust ligt. Onbewust voorzichtig lopend om de serene rust in dit dorp niet te verstoren, tref je aan de schaduwkant van vrijwel elke straat een aantal kantwerksters aan. Veel inwoners verdienen echter hun brood op Malta en pendelen dagelijks tussen beide eilanden. Ze zouden er overigens voor geen goud willen wonen. De Gozitanen hoeven niet zo nodig te worden opgestuwd in de vaart der volkeren. Voor hen geen jachtig leven, geen verkeerslawaai, geen denderende vrachtwagens, geen dalende vliegtuigen. Op Gozo heerst slechts rust als er niet gefeest wordt en kan alles wachten tot morgen.
Gozo heeft de toerist die de hele dag bezig moet worden gehouden, weinig meer te bieden dan een dagje sightseeing langs prehistorische tempels en de citadel van Victoria. Wie de Spaanse of Italiaanse kust gewend is zal zich op Malta misschien minder thuis voelen, maar op Gozo zeker in vertwijfeling raken. Hoewel ook dit eiland over een superdisco beschikt. Gozo is vooral bestemd voor hen die iets meer in hun bagage hebben dan alleen een zwembroek en factor 4. Bij voorbeeld de Odyssee. Waar kan men die beter herlezen dan op de plaats waar volgens de Maltezer overlevering Odysseus door Calypso zeven jaar in liefde werd vastgehouden. Daarvoor staan enkele schitterende, in lokale stijl gebouwde hotels en farmhouses ter beschikking die het eiland nog aantrekkelijker maken voor wie zich een paar weken ver van elk stads- en toeristisch gedruis wil terugtrekken.
Comino
Iedereen die van watersport houdt moet ooit eens naar Comino. Dit kleie eiland van amper 2,5 vierkante kilometer staat helemaal in het teken van zwemmen, snorkelen, duiken, windsurfen en dagdromen in de zon. Het water is er kristalhelder, en het strand is er volledig veilig, zelfs voor de kleinste kinderen. Er bestaat geen verkeer, lawaai en het overgrote deel van het jaar is het eiland bedekt met wilde bloemen en thijm.
Melliea Bay en St. Paul's Bay
Het betrekkelijk vlakke hoogland van het hoofdeiland Malta gaat in westelijke richting vrij plotseling over in een sterk geaccidenteerd landschap. Het wordt in het noordwesten door twee diep het land instekende baaien onderbroken: de Melliea Bay en St. Paul's Bay, beide belangrijke toeristengebieden. Door dit deel van het eiland lopen als plooien in een stof van zuid naar noord lage bergruggen. Ze bereiken op veel plaatsen een hoogte van ca.150 meter boven de zeespiegel. Tussen deze kale langgerekte kalksteenformaties liggen dalen die aan beide zijden op veel plaatsen uitlopen in zandstranden. Steil uit zee oprijzende rotsen, beschutte baaien en vlakke zandstranden spelen een spel met als uitkomst een magistrale kustlijn die het zuidwesten en het noordwesten met elkaar verbindt. Populair is ook het lange zandstrand van het eerder genoemde Melliea Bay aan de noordwest kant van het eiland. Zandstranden vindt u ook helemaal op de noordelijke kop van het eiland, langs de noordzijde van een grillig gevormde landtong die veel weg heeft van een hanenkam.